Niemalże w połowie drogi Rajsko Małe – Mierzyn stoi pięknie przyozdobiony metalowy krzyż. Niedawno, dzięki reakcji grupowiczów „Trójrzecza” na zdjęcie tegoż krzyża wstawionym na jednym z portali społecznościowych, mogłam poznać jego historię.

Powstał on przed 1975r. Oto pewna rodzina z Rajska Małego utraciła dwóch synów, którzy umarli w dzieciństwie, dlatego za namową postawili krzyż. Poświęcił go i odprawił przy nim mszę proboszcz mierzyński. Rzekomo niedługo potem na świat przyszła córka fundatorów.

Z informacji pozyskanych wynika, że nieco dalej – w głębi pól, stał krzyż drewniany postawiony przez dziedzica Mierzyna. I tak w istocie najpewniej było. Tutaj bowiem szła granica majątku Mierzyn, w kierunku zachodnim, do tzw. „dołka”. Pola, które do dzisiaj rozciągają się w kierunku zachodnim – parku podworskiego i cmentarza, nosiły kiedyś nazwę potoczną „dworskie”(granica zaznaczona jest na powyższej mapie linią czerwoną). Ziemia ta rozparcelowana była po roku 1945 – część stała się własnością państwa, zaś pozostała część przeszła w ręce mierzyńskich chłopów. Okolice dołka, tzw. „trójkąt” aż do roku 1923 również przynależał do majątku (zaznaczony na mapie).

Jeszcze niedawno przy drodze z Bryszek, jadąc z kierunku Rajsko Duże – Bryszki – Mierzyn, w niecce, stał drewniany krzyż. Dzisiaj nie ma po nim śladu. Krzyże stawiane były bowiem również na granicach majątków ziemskich. Należy dodać, że od czasów średniowiecza na granicach włości – w ważniejszych punktach, głównie narożnych – granice wyznaczały kopce, kopczyki z kamieni. Procedura sypania kopców nie uległa przez stulecia większym zmianom, zaś dokładne ich pomiary i lokalizacje pozostały po dziś dzień opisane na kartach wielu źródeł pisemnych, z którymi niejednokrotnie miałam okazję się zapoznać.