Hej, fajfry, tambory!
Na pola, na bory
Niech bagnet jak piorun się wije!
Sztandary rozwinąć
I pobić lub zginąć!
A matka Ojczyzna niech żyje!

Wincenty Pol,Werbel

Szukając materiałów źródłowych i publikacji o wydarzeniach związanych z powstaniem styczniowym w naszym regionie, stwierdziłam z lekkim przerażeniem, że jest ich bardzo mało, a jeśli się o nich pisze, to są one czasami bardzo lakoniczne i sprzeczne. Formułuje się ogólnikowe tezy nie szukając potwierdzenia w źródłach.

Źródłem wielu informacji powinny być wspomnienia i pamiętniki, ale jak pokazałam w swoim artykuliku w tamtym roku – i tutaj są błędy. Takim przykładem może być nazwisko właściciela dóbr Trzepnica z okresu powstania. Był nim nie Massalski a Sapalski. Mam wrażenie, że podobnie jest z grobami powstańców na cmentarzu w Ręcznie i miejscem ich śmierci. Szperając w głębinach Internetu zauważyłam, że w wielu wykazach potyczek wymienia się bitwę pod Łękami Szlacheckim z informacją, że ciała poległych spoczywają na wyżej wymienionym cmentarzu.

Jeden z moich znajomych – p. Krzysztof Dubrowin – podsyłał mi ostatnio informacje o wydarzeniach styczniowych w rejonie Ręczna, ale po dłuższej analizie wydaje mi się, że są one sprzeczne, co oczywiście nie jest winą mojego sympatycznego kolegi… Zadzwoniłam nawet za jego radą do biblioteki w Ogrodzonej, pełniącej funkcję biblioteki gminnej w Łękach Szlacheckich. Usłyszałam krótki komunikat.: „nic nie posiadamy”. Być może ktoś z państwa ma takowe i będzie chciał się nimi podzielić. Myślę tutaj przede wszystkim o p. Zbyszku Strzelczyku.

Dzisiaj chcę napisać właśnie o spoczywających na cmentarzu w Ręcznie.

Odwiedziłam dość niedawno cmentarz w Ręcznie i zrobił on na mnie bardzo dobre wrażenie. Wiele starych nagrobków zadbanych, a widok biało-czerwonych flag i zniczy na mogile powstańców wzruszył mnie ogromnie. Widać, że społeczność lokalna o to, a także inne miejsca dba.

Na stronie prezydent.pl w archiwum Bronisława Komorowskiego w wykazie miejsc pamięci związanych z powstaniem styczniowym przeczytać można, że „Na cmentarzu rzymskokatolickim znajduje się mogiła zbiorowa 5 nieznanych powstańców poległych 26 grudnia 1863 r. pod Łękami Szlacheckimi”. Podobne słowa znaleźć można w załączniku do regulaminu odznaki krajoznawczej PTTK „Szlakiem powstania styczniowego na ziemiach polskich”. W wykazie miejsc z województwa łódzkiego napisano: „Ręczno- powiat piotrkowski bitwa 26 grudnia 1863 r. pod Łękamk Szlacheckimi. Mogiła 5 powstańców na cm. Parafialnym”.

Myślę, że ktoś tutaj popełnił błąd podając informacje, że powstańcy leżący na nekropolii w Ręcznie to ofiary bitwy pod Łękami. Oto bowiem w październiku 2008 na stronie epiotrków (Dbają o historię) znalazła się następująca informacja:

„Pierwszym sukcesem (emrytowanego nauczyciela Mariana Dynarka -dopisek mój) było zbudowanie w 1980 roku ze składek dzieci i młodzieży szkolnej pomnika na grobie pięciu powstańców styczniowych. Polegli oni w bitwie na Młynkach Plebańskich nieopodal Ręczna 2 lutego 1864 roku”.

I to jest prawdziwa informacja. Odnalazłam odpowiednie zapiski metrykalne w aktach zgonów parafii Ręczno (znajdują się one przy mogile powstańców). Akt 5 z roku 1864 przynosi takie informacje: „Działo się w wsi Ręcznie dnia piątego lutego (…) o godzinie jedenastej z rana. W dniu dopiero… pochowane zostały zwłoki pięciu walecznych powstańców w bitwie na młynkach Plebańskich dnia drugiego bieżącego miesiąca i roku około godziny trzeciej z południa poległych, z imienia i nazwiska nieznanych, pierwszy z tych był wzrostu dużego, twarz okrągła, włosy blond, nos mierny, lat około czterdziestu, drugi wzrostu średniego, twarz okrągła, włosy blond, twarz i usta mierne, lat około trzydziestu dwóch, trzeci wzrostu średniego, twarz ciągła, włosy blond, lat około dwudziestu ośmiu, czwarty podobno z Gidel Józef Ślusarczyk, wzrostu miernego, twarz ciągła, włosy blond, lat około dziewiętnastu, piąty, wzrost mierny, twarz okrągła, włosy ciemne, nos i usta mierne, lat około trzydziestu czterech mający. Wszystkich zwłoki po solennym Nabożeństwie, na którym znajdowali się wielmożny ksiądz Kwapnierowski? kanonik honorowy kaliski proboszcz Bąkowej Góry i wielmożny ksiądz Ignacy Strączyński proboszcz parafii Bęczkowice, przy licznym zgromadzeniu obywateli i parafian złożone zostały ze czcią religijną w jednym grobie krzyżem dębowym wyznaczonym, w oddzielnych czarnych trumnach i stosownym przybraniu kosztem obywateli na wieczny spoczynek na cmentarzu parafialnym łożone zostały. Co z urzędu mego świadczę. ks.Marszałkiewicz.”

Dodać należy, że nie były to jedyne ofiary potyczki, bowiem akt nr 4 informuje, że w czasie walki przypadkowo został zabity gospodarz z Józefowa w gminie Skotniki Jędrzej Pietruszka, mający lat 50.

Na cmentarzu w Ręcznie jest jeszcze pojedyncza mogiła powstańca – weterana Stanisława Okszy-Strzeleckiego, który jednak nie walczył w naszych stronach. Bardzo podobna mogiła powstańców znajduje się na cmentarzu w Bąkowej Górze. Mam nadzieję, że będzie jeszcze okazja, by o nich pisać.