• 

• 

• 

• 

• 

Pan dr Jerzy Kukulski w jednym ze swoich opracowań dotyczących historii regionu podał informację, że szkoła w Dorszynie w gminie Ręczno została założona w roku 1830.Wydaje mi się, że jest to błędna data, bowiem przeprowadzona przeze mnie kwerenda archiwalna dokumentów źródłowych, znajdujących się w Archiwum Państwowym w Łodzi, pokazuje, że decyzja o założeniu szkoły zapadła w roku 1840. Wtedy to od lat 30-tych, w lasach tomawskich zaczęły powstawać kolonie, tworzące wsie: Dorszyn, Reducz, Ślepietnica, Olszyny i Wykno (pisałam o tym w poprzednim artykule). Być może w istocie szkołę założono w roku 1830, ja jednak do takich informacji nie dotarłam, śledząc natomiast proces powstawania tych wsi, jest to data nader wątpliwa. Sądzić należy, że dr Jerzy Kukulski sugerował się dziełem rosyjskim „Swiedenie o wsiach, gminnych sudrach, uczebnych zwiedieniach, rimsko -katoliczeskich kostiełach i monastyrach, ewangeliczesko-augsburskich i reformatskich kirchach, baptiskich molitewnych ogmach jewrejskich bożnicach, majoratnych i poduchownych imieniach rozpołożenych w pietrokowskoj gubernii”, wydanym w Piotrkowie w roku 1898, w którym błędnie podano tę datę.

Dlaczego będzie to rok 1840? Wtedy to w Dorszynie podpisano stosowną umowę o funkcjonowaniu pierwszej szkoły elementarnej w późniejszej gminie Ręczno.W imieniu kolonistów umowę podpisali: sołtys Grzegorz Broszkowski z Reducza i radny Wojciech Chabielski (Habielski) z Dorszyna. Pierwszym opiekunem szkoły został właściciel tych ziem Stanisław Suchecki, który wydzielił 10 mórg gruntu, dom mieszkalny, stodółkę i obórkę dla szkoły elementarnej, a właściwie jej nauczyciela. Poza tym, grunty te miały być zwolnione z czynszu, a nauczyciel miał mieć uposażenie w wysokości 103 zł 15 groszy przez kolonistów dawane oraz żyto, tatarkę jęczmień, owies, groch, ziemniaki, dopóki 10 mórg lasu przez poszczególne wsie nie będą wykarczowane i przygotowane do rodzenia plonów.

Szkoła prowadzona a właściwie utrzymywana była była przez Towarzystwo Szkolne, które tworzyli koloniści nowo powstałych wsi, w tym również mieszkańcy wyznania ewangelickiego. Gdy w roku 1847 opiekunem szkoły został Ignacy Marszałkiewicz, proboszcz parafii Ręczno, bo S. Suchecki nie wypełniał swych zadań, doszło do sporu o przynależność dzieci ewangelików do tutejszej szkoły. Wieloletni spór zakończył się w roku 1858, kiedy to dzieci ewangelików miały od tej pory uczęszczać do szkoły ewangelickiej w Rechfeldzie (dzisiejsze Lesiopole).

Tak naprawdę lekcje w szkole ruszyły od 1848 r., zaś pierwszym nauczycielem został Hieronim Rykalski. Nauczycielowi płacono 54 rubli srebrnych i 40, 5 kopiejek. Dom nauczyciela stanowiła jedna izba bez podłogi z komorą, która służyła za pokój, kuchnię i izbę lekcyjną. Ten „półdom” nie był miejscem przyjaznym nauczycielowi. Tym bardziej, że kolejne nowe wsie tworzone w tej okolicy, nie chciały oddawać składek na utrzymanie jednoklasowej szkoły. Ciągle był ogromny problem z koloniami Wykno i Olszyny, które do stowarzyszenia należeć nie chciały. Nauczyciel nie otrzymywał pensji, żył w nędznych warunkach, a szkoła chyliła się ku upadkowi (1860). Mieszkańcy Wykna twierdzili, że do szkoły dzieci mają daleko i chodzić tam nie chcą. Wspominano o utworzeniu szkoły w Tomawie. W latach 70-tych XIX wieku nauczycielowi wynajmowano pomieszczenie we wsi Wykno. Z zachowanego wykazu uczniów z roku 1886 wynika, że do szkoły uczęszczało 23 uczniów w różnym wieku, od 8 do 14 lat z takich wsi jak: Dorszyn, Reducz, Piła Lubieńska, Stobnica, Ślepietnica, Felicja.

Około 1888 roku podjęto decyzję o budowie nowej szkoły – tej, którą pokazuję na zdjęciach. Ziemia mająca przynależeć do nauczyciela została wydzierżawiona przez chłopa z Reducza Bartłomieja Chabielskiego. Był on główną postacią zawiązanego komitetu budowy szkoły, rozpoczętej w roku 1890, kiedy to nauczycielem był Maksymilian Głuszkiewicz. Poniżej przedstawiam jej plany.

Znani mi nauczyciele szkoły elementarnej w Dorszynie to:

-Hieronim Rykalski-od 1848 do…? (syn Stanisława, pochodził z rodziny nauczycielskiej, urodził się w roku 1829 w Łaznowie, zmarł w roku 1890 w parafii Szczawin);

-Józef Gruszczyński -od 1859 do-1862?;

-Władysałw Hermański-od 1862 do 1865?

-Feliks Swalski 1865-1866;

-Jan Libich-prawdopodobnie nie podjął tutaj pracy;

-Józefa Płoszyńska od 1873? do…?;

-Henryk Borakowski -od 1881 do 1883 (ur. w 1842, w Sokołowie, parafia Końskie, syn Fabiana i Zofii, zmarł w roku 1896 w Bogdanowie);

-Maria Sobocka-od 1883 do 1889?;

-Maksymilian Głuszkiewicz od 1889? do ?